Najlepsze książki pod choinkę – poradnik prezentowy z Krakowa Miasta Literatury UNESCO

Nikt nas nie przekona, że są lepsze prezenty niż książki.

Zwłaszcza w grudniu, gdy szukamy prezentów dla naszych bliskich.

Dlatego przedstawiamy Wam wybór 12 książek (no dobrze – w sumie czternastu) wydanych pod patronatem Krakowa Miasta Literatury UNESCO, o których w ostatnich miesiącach było głośno i które w mijającym roku zdobyły uznanie czytelników i krytyki literackiej.

1. Anna Goc „Głusza” (Wydawnictwo Dowody)

Wychowawca z internatu dla głuchych dzieci bił je i znęcał się nad nimi psychicznie. Wychowankowie nie mogli o tym nikomu powiedzieć, bo większość z nich nie potrafiła mówić, a ich matki nie nauczyły się języka migowego. Głucha kobieta w ciąży trafiła do szpital, ale nikt nie wezwał tłumacza. Jej syn, uczeń podstawówki, musiał przekazać matce, że noworodka nie udało się uratować.

Dotąd o głuchych wypowiadali się głównie ci, którzy słyszą. Teraz głusi chcą opowiedzieć o sobie sami. Ten reportaż to lektura wstrząsająca, trudna i zmuszająca do zmierzenia się z własnymi wyobrażeniami o osobach głuchych. Niezbędna.

Anna Goc, dziennikarka związana z „Tygodnikiem Powszechnym” została laureatką 14. edycji Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego za najlepszy reportaż wydany w 2022 roku. „Głusza” otrzymała także Nagrodę im. Beaty Pawlak, przyznawaną przez Fundację im. Batorego za książkę poświęconą innym kulturom, religiom, cywilizacjom.

2. Olga Górska „Nie wszyscy pójdziemy do raju” (Wydawnictwo Drzazgi)

Adam Pluszka napisał o tej książce: „Od pierwszych słów nie miałem wątpliwości, że trzymam w rękach doskonały debiut. Książkę niezwykłą, zmysłową, gęstą i niepokojącą. I tajemniczą.”

A Wojciech Szot zachwyca się: „Powieść Górskiej doskonale meandruje pomiędzy nostalgicznym wspomnieniem, a realistycznym opisem polskiej mentalności czasu transformacji widzianej oczami dziewczyny, której bardzo podobają się Alicia Silverstone i Liv Tyler w teledysku do Crazy Aerosmith, ale jeszcze nie do końca wie dlaczego.”

Nie dziwi więc, że Górska za swój debiut otrzymała nominację do Nagrody Literackiej im. Witolda Gombrowicza, nominację do Nagrody Literackiej NIKE oraz Nagrodę Literacką Miasta Radomia.

3. Mateusz Górniak „Trash story” (Ha!art)

„Trash Story” to kołysanka dla epoki telewizji i pępkowe społeczeństwa katastrofy. „Niewesołe sytuacje autor osładza swoim niepohamowanym poczuciem humoru, dowcipem, ironią. Człowiek po przeczytaniu tej prozy nie czuje się za cholerę smutny, bowiem to, jak Górniak splata wątki, przetacza akcje, wtapia w fabułę elementy scenariuszowe, może dobrze rozruszać pompkę i oczyścić system nerwowy z niepotrzebnych zwarć.” – napisał o książkowym debiucie Górniaka poeta Robert Rybicki.

Górniak został tegorocznym finalistą Nagrody Literackiej NIKE. Trafił też do grona nominowanych do Nagrody Literackiej Gdynia i Nagrody Conrada, a „Trash story” zdążyło doczekać się miana jednego z najważniejszych debiutów ostatnich lat.

4. Urszula Honek „Białe noce” (Wydawnictwo Czarne)

„Białe noce” to czarny koń tego roku – poetka Urszula Honek za swój powieściowy debiut otrzymała w tym roku m.in. Nagrodę Conrada i Nagrodę Fundacji Kościelskich oraz nominację do Nagrody Literackiej im. Witolda Gombrowicza. Opowiadania zostały też przetłumaczone na język angielski.

„Nie bardzo sobie wyobrażam, kto mógłby Honek przyćmić. Nie o literacki wyścig tutaj jednak chodzi, a o świetny obraz świata, który w jej opowiadaniach jest wyjątkowo namacalny, absolutnie realistyczny, ale jednocześnie skrajnie literacki.” – napisała krytyczka Paulina Małochleb wkrótce po premierze.

Proza piękna, mroczna i pochłaniająca.

5. Katarzyna Kubisiowska „Się żyje! Kora. Biografia” (Wydawnictwo Znak)

W sprzedaży jest już kolejny dodruk znakomitej opowieści o niezwykłej artystce, jaką była Kora Jackowska. Ogłoszono także ekranizacje – dokumentalną i fabularną – które powstaną w oparciu o biografię napisaną przez Kubisiowską.

„Biografia Kory pióra Katarzyny Kubisiowskiej to świetna, doskonale udokumentowana lektura. Można powiedzieć: gotowa mapa drogowa dla dokumentalisty” – powiedział  Andrzej Muszyński, prezes ATM Grupy, która będzie odpowiedzialna za ekranizację.

Czytamy… i czekamy!

6. Aleksandra Młynarczyk-Gemza, „Zapiski wariatki” (Wydawnictwo ZNAK)

„Literackie objawienie. Świadectwo artystycznego talentu i wiary w sztukę, która ocala.” – napisała o „Zapiskach…” Anna Marchewka, krytyczka literacka.

Ta książka uchyla drzwi do świata, który stanowi tabu. Przełamuje stereotypy. Stanowi zapis walki o wyzwolenie spod stygmatyzacji klasowej i zdrowotnej. O samoakceptację i artystyczne uznanie.

„Zapiski…” otrzymały w tym roku nominację do Nagrody Literackiej NIKE.

7. Małgorzata Nocuń „Miłość to cała moja wina. O kobietach z byłego Związku Radzieckiego” (Wydawnictwo Czarne)

Dziennikarka związana z „Tygodnikiem Powszechnym” i redaktorka „Nowej Europy Wschodniej” to reportażystka obdarzona ultraczułym radarem umożliwiającym opowiedzenie o najtrudniejszych kobiecych doświadczeniach z wielkim wyczuciem i uważnością, ale bez zbędnej ckliwości.

Reportaż otrzymał nominację do Nagrody im. Beaty Pawlak, przyznawaną przez Fundację im. Batorego za książkę poświęconą innym kulturom, religiom, cywilizacjom.

Jeśli cenicie twórczość Swietłany Aleksijewicz – sięgnijcie po  „Miłość to cała moja wina”. A później po kolejne książki Małgorzaty Nocuń.

8. Jakub Nowak „To przez ten wiatr” (Powergraph)

Monumentalna powieść Nowaka to western, którego głównymi bohaterami są… Modrzejewska i Sienkiewicz oraz to, co mogło się między nimi wydarzyć.

„Powieść Jakuba Nowaka to brawurowe przepisanie epizodu krótkiego pobytu Henryka Sienkiewicza i początku kariery Heleny Modrzejewskiej w Ameryce. Wrze tam i kipi: erotyczna fascynacja pomiędzy aktorką a pisarzem przybiera nową postać (…). Dokonuje się tu też dekonstrukcja męskości – patriarchat wydaje się u kresu sił. (…) To powieść po Gombrowiczowsku wywracająca na nice nasze wyobrażenia o pisarzach, artystkach i polskiej kulturze. Mamy do czynienia z prawdziwym morderstwem popełnionym na polskich mitach.” – napisała kapituła Nagrody Literackiej im. Witolda Gombrowicza, przyznając Nowakowi w tym roku tytuł najlepszego debiutu wydanego w 2022 r.

9. Radek Rak „Agla. Alef” (Powergraph)

Laureat Nagrody NIKE sprzed 3 lat w tym roku otrzymał Nagrodę im. Janusza A. Zajdla skierowaną do polskich twórców literatury fantastycznej.  „Agla. Alef” to brawurowa historia przygodowa, ale też wnikliwa i wzruszająca powieść psychologiczna o dojrzewaniu i przemianie, o miłości i odkrywaniu swej cielesności, o zawiedzionych przyjaźniach, wykluczeniu i samotności, o odnajdywaniu siebie i stawaniu się człowiekiem w całym tego słowa znaczeniu. Uprasza się o czytanie, bo w księgarniach czeka już kolejny tom „Agli”!

10. Judith Schalansky „Spis paru strat” w tłumaczeniu Karola Idzikowskiego (Wydawnictwo Ha!art)

Autorka „Spisu paru strat”, prowadzona przez strzępy wyblakłych map, dawno przebrzmiałe pieśni i zamazane drogowskazy, wyrusza w fascynującą podróż, w ramach której przemierzy najodleglejsze epoki, kontynenty i gatunki literackie w przekonaniu, że choć pisanie nie przywraca niczego do życia, to jednak pozwala wszystkiego doświadczyć. Schalansky, która była gościnią tegorocznej edycji Festiwalu Conrada, uczy, że fenomen utraty jest nie mniej różnorodny niż ogrom rzeczy utraconych.

Kamil Idzikowski, absolwent programu mentoringowego KMLU Translatorium, za znakomity przekład książki, otrzymał nominację do Literackiej Nagrody Europy Środkowej Angelus oraz zdobył nagrodę „Literatury na Świecie” w kategorii „Nowa Twarz”

11. Wisława Szymborska w 100-lecie urodzin (Wydawnictwo ZNAK)

Tu nie mogło być mowy o kompromisie: w roku jubileuszowym 100-lecia urodzin Noblistki, ZNAK wydał wszystkie utwory Szymborskiej, podzielone na 3 tomy: w jednym znalazły się wiersze poetki, w drugim „Wszystkie lektury nadobowiązkowe”, czyli błyskotliwe i przenikliwe felietony o czytaniu zachwycające erudycyjną opowieścią o świecie, przyrodzie, historii i sztuce, a w trzecim tomie – jej twórczość mniej poważna. Jak pisze wydawca o tej ostatniej – bogactwo zabaw literackich uprawianych przez Szymborską niezmiennie zachwyca, zadziwia i śmieszy.

Z pełną powagą i odpowiedzialnością za słowa, przyznajemy, że to prawda. Lektura obowiązkowa i wielostronicowa. Trzeba tylko wygospodarować sporo miejsca na bibliotecznej półce;)

12. Aleksandra Wojtaszek „Fjaka. Sezon na Chorwację” (Wydawnictwo Czarne)

„Wakacje w Chorwacji to gwarancja pięknej pogody i licznych atrakcji. Aleksandrze Wojtaszek ta obietnica nie wystarcza. Do pornografii lata dokłada nacjonalistów, ulgę środkowoeuropejskiej jesieni zestawia z wyludniającymi się miejscowościami. (…) Nie wyobrażam sobie lepszej i bardziej kompetentnej przewodniczki niż Wojtaszek.” – napisał o „Fjace” Grzegorz Wysocki.

Za swój arcyciekawy reportaż o Chorwacji bałkanistka, dziennikarka i tłumaczka Aleksandra Wojtaszek otrzymała Nagrodę im. Jerzego Skowronka, która jest przyznawana autor(k)om i wydawcom w dziedzinie historii i archiwistyki. „Fjaka” znalazła się także w finale konkursu Grand Press na Książkę Reporterską Roku 2023 oraz została zgłoszona do Nominacji Paszportów „Polityki”.  Książka do czytania nie tylko w sezonie urlopowym.

Powtórzmy dla pewności – nie ma lepszych prezentów niż książki.

A najlepsze są te, kupione w księgarniach kameralnych, których listę znajdziecie TU