List otwarty w sprawie utworzenia instytucji kultury Centrum Literatury i Języka Planeta Lem

Sz. P.

prof. Jacek Majchrowski
Prezydent Krakowa

Artur Buszek
Wiceprzewodniczący Rady Miasta Krakowa

Michał Drewnicki
Wiceprzewodniczący Rady Miasta Krakowa

dr Małgorzata Jantos
Przewodnicząca Komisji Kultury

Radni i Radne Miasta Krakowa

Z rozczarowaniem przyjęliśmy doniesienia z ostatniej Komisji Kultury i z sesji Rady Miasta Krakowa, na której poddano pod dyskusję utworzenie instytucji kultury Centrum Literatury i Języka Planeta Lem z docelową siedzibą w Składzie Solnym na Zabłociu. Najbardziej zasmucające jest to, że rozmawiano o tak ważnym projekcie bez udziału osób reprezentujących środowiska krytycznoliterackie, językoznawcze, wydawnicze i literackie, zaangażowane w powstanie wizji tego miejsca.

Protest aktywistów, artystów i części przedsiębiorców wynajmujących tymczasowo przestrzenie w budynku historycznego budynku Składu Solnego, wsparty głosami radnych klubu Kraków dla Mieszkańców, przewodniczącej Małgorzaty Jantos i krakowskiej posłanki Darii Gosek-Popiołek postawiły mieszkańców Krakowa i środowisko literackie Krakowa w obliczu bardzo niekomfortowego dylematu: kibicować organizacjom społecznym i sztukom wizualnym czy literaturze, czytelnictwu, kreatywności językowej?

Jest dla nas rzeczą oczywistą, że niedobór pracowni twórczych i przestrzeni spontanicznej koegzystencji środowisk twórczych w takim mieście jak Kraków stanowi poważny problem. Jesteśmy przekonani, że powinien on zostać rozwiązany w sposób systemowy, a artystki i artyści obecnie pracujący w Składzie Solnym powinni niezwłocznie, w zgodzie z wcześniejszymi obietnicami, otrzymać propozycję satysfakcjonującej alternatywy lokalowej na przykład na terenie dzielnicy Wesoła, której poszpitalne budynki wydają się być idealnie stworzone dla takich działań.

Wysłuchaliśmy zapisu nagrania sesji z dnia 8 listopada i padających tam argumentów o drogich i kosztownych inwestycjach, o innych priorytetach, jakimi musi się pilniej zająć miasto. Tymczasem mówimy o wspólnie projektowanym Centrum Literatury i Języka Planeta Lem w Składzie Solnym, którego program powstał wiele lat temu w ścisłej współpracy ze środowiskiem literackim Krakowa – świętującego w tym roku dziesięciolecie tytułu Miasta Literatury UNESCO. Funkcje „Planety Lem” zostały wypracowane przez środowisko literackie i posłużyły do stworzenia planu funkcjonalno-użytkowego miejsca, a w konsekwencji do realizacji – we współpracy z krakowskim oddziałem Stowarzyszenia Architektów Polskich (SARP) – międzynarodowego konkursu. Planeta Lem ma być miejscem i domem dla tysięcy czytelników i czytelniczek wszystkich pokoleń, miejscem codziennej edukacji literackiej, domem dla kilkunastu odbywających się w Krakowie literackich festiwali, konferencji, spotkań, ale też dla całego programu od lat realizowanego pod szyldem Krakowa Miasta Literatury UNESCO.

Kraków jako jedyny w gronie miast kreatywnych UNESCO nie posiada jak dotąd swojej instytucji literackiej. Miasto szczycące się ośmioma wiekami historii literatury, miasto nadzwyczajnych zbiorów piśmiennictwa, miasto noblistów i wydawców nie ma swojej literackiej wizytówki. Odwiedzające Kraków liczne grupy młodzieżowe i szkolne nie znajdą nigdzie wystawy ani miejsca, gdzie mogą dotknąć fenomenu miasta pierwszych polskich drukarni i książek, najpoczytniejszych pisarzy i dramaturgów, czy poznać dorobek najważniejszych poetów: Szymborskiej, Miłosza, Zagajewskiego, ale i Conrada, Mrożka czy Lema.

Ale nie tylko o ekspozycje i muzea tu chodzi. Współczesny Kraków to wydawnicze centrum, to zagłębie talentów literackich, tłumaczy, projektantów książek – bez względu na medium, w jakim książka się uobecnia. To miasto krytyki literackiej i wymagających aktywnych czytelników. To wreszcie miasto, w którym literatura wchodzi w kontakt z ważnymi rozwojowymi branżami powiązanymi: rynkiem książki, projektantami, grami video, filmem, technologiami cyfrowymi itp. W mieście o takich bezcennych potencjałach potrzebujemy miejsca, które obejmie opieką przyszłość literatury naszego miasta.

Dlatego jako patrona powstającego centrum wybraliśmy Stanisława Lema – najchętniej przekładanego polskiego pisarza wszech czasów, geniusza, który przewidział dalekosiężne konsekwencje rozwoju technologii. Miejsce, któremu patronował będzie Lem, ma się stać przystanią dla kolejnych pokoleń twórców skupionych w rozmaitych kręgach intelektualnych i towarzyskich, o nierzadko rozbieżnych wizjach świata i wyznawanych wartościach. Barwne i niezatrzymane na sędziwych mistrzach, młode ciałem i duchem życie literackie tego miasta jest już teraz ważnym osiągnięciem, a naszym obowiązkiem jest je wzmacniać i rozwijać. Dlatego też Centrum Literatury i Języka Planeta Lem ma nadać kierunek i wysyłać istotne impulsy, a dla mieszkańców naszego miasta być nową otwartą przestrzenią kultury, którą współtworzą.

Zarzucenie kontynuacji projektu Centrum Literatury i Języka Planeta Lem, aby za wszelką cenę utrzymać kolektyw dotychczasowych najemców w obecnym miejscu, oznacza zatracenie dorobku ostatniej dekady. Oznacza też zaprzepaszczenie wizji, której zaufaliśmy, którą wspieraliśmy przez lata, co do której zapewnienia uzyskiwaliśmy z poziomu Rady Miasta i Władz Krakowa. Poświęcenie tego projektu w imię populistycznych argumentów nie mających oparcia w rzeczywistości, to najgorszy możliwy scenariusz, tym więcej, że oznacza także niemożność skorzystania ze sporego finansowania unijnego.

Apelujemy do Prezydenta Miasta Krakowa, który wielokrotnie prezentował Centrum Radzie Honorowej Miasta Literatury, który poprowadził miasto do tytułu Miasta Literatury, o wywiązanie się ze złożonych obietnic. Podobnie oczekujemy tego od Radnych, którzy ten pomysł wspierali ważnymi decyzjami strategicznymi. Apelujemy także do Przewodniczącej Komisji Kultury, aby zaniechała podważania sensowności tego zamierzenia, wbrew analizom i strategicznym założeniom polityki kulturalnej miasta. Apelujemy do Pani, jako przedstawicielki szeroko rozumianej humanistyki, i z poczucia odpowiedzialności za środowisko literackie miasta.

Apelujemy do Państwa o szacunek dla środowisk twórczych, o poszanowanie umów społecznych i dotąd wydatkowanych na ten cel środków publicznych. Apelujemy także o znalezienie jak najszybszego rozwiązania. Namawiamy miasto do jak najszybszego zaproponowania artystom ze Składu Solnego nowego, godnego miejsca w zasobie budynków komunalnych albo w dzielnicy Wesoła, którą – jak wiadomo – mieszkańcy wskazali jednoznacznie jako obszar przeznaczony do rozwoju sektora kreatywnego i dla aktywności organizacji społecznych – tak, aby nie zaprzepaścić szansy na pozyskanie funduszy dla budowy ważnego dla nas miejsca, Planety Lem.

Lista sygnatariuszy listu:

1. Barbara Balmas, Główna Księgarnia Naukowa w Krakowie
2. Marcin Baniak, Wydawnictwo Literackie
3. Marcin Baran, poeta
4. Wojciech Bonowicz, poeta i pisarz
5. Wojciech Brzoska, poeta
6. Jan Burnatowski, redaktor naczelny Czasu Literatury
7. Michał Cetnarowski, pisarz i redaktor
8. Marta Eloy Cichocka, poetka, literaturoznawczyni
9. Marcin Oskar Czarnik, pisarz
10. Krzysztof Czyżewski, Ośrodek Pogranicze
11. Jacek Dehnel, pisarz, tłumacz
12. Magdalena Dębowska, Karakter
13. Przemek Dębowski, Karakter
14. Łukasz Dębski, Fundacja Burza Mózgów
15. Jacek Dargiewicz, Księgarnia Nowa
16. Tomasz Fiałkowski, redaktor i krytyk
17. Łukasz Marek Fiema, Przewodniczący Rady Nadzorczej Polskiej Fundacji Fantastyki Naukowej
18. Aleksander Franaszek, pisarz
19. Maja Gańczarczyk, tłumaczka
20. Agnieszka Gajewska, literaturoznawczyni, biografka Stanisława Lema
21. Grzegorz Gauden, Rada Honorowa KMLU
22. Soren Gauger, pisarz i tłumacz
23. Barbara Gawryluk, pisarka, tłumaczka, członkini Kapituły Nagrody imienia Ferdynanda Wspaniałego
24. Weronika Gogola, pisarka i tłumaczka
25. Mateusz Górniak, pisarz
26. Gaja Grzegorzewska, pisarka i scenarzystka
27. Milena Gumienny, Księgarnia de Revolutionbus
28. Marcin Hamkało, dyrektor Międzynarodowego Festiwalu Opowiadania, kurator programowy Gdańsk Miasto Literatury
29. Justyna Hankus, pisarka
30. Magda Heydel, Centrum Badań Przekładoznawczych przy Wydziale Polonistyki UJ
31. Jerzy Illg, SIW ZNAK
32. Inga Iwasiów, pisarka, profesorka literaturoznawstwa, USZ
33. Weronika Janeczko, KONTENT
34. Igor Jarek, pisarz
35. Jerzy Jarniewicz, poeta, pisarz, tłumacz
36. Pio Kaliński, wydawca
37. Wojciech Kopeć, KONTENT
38. Jolanta Korkuć, redaktor naczelna Wydawnictwa Literackiego
39. Patryk Kosenda, poeta
40. Rafał Kosik, pisarz
41. Paweł Kowalewski, Woblink
42. Kinga Kowalska, Festiwal Literatury dla Dzieci
43. Dorota Kozicka, Wydział Polonistyki UJ
44. Zofia Król, Dwutygodnik.com
45. Katarzyna Kubisiowska, dziennikarka
46. Artur Kurkiewicz, Prezes Stowarzyszenia Antykwariuszy i Bukinistów Krakowskich
47. Paweł Kusiak, poeta
48. Agata Kwaśnicka-Janowicz, Fundacja na rzecz Muzeum Języka Polskiego
49. Tomasz Kwiecień, tłumacz
50. Ewa Lipska, poetka
51. Rafał Lisowski, Prezes Stowarzyszenia Tłumaczy Literatury
52. Elżbieta Łapczyńska, pisarka
53. Bronisław Maj, poeta
54. Tomasz Z. Majkowski, kierownik Ośrodka Badań Groznawczych przy Wydziale Polonistyki UJ
55. Tomasz Makowski, dyrektor Biblioteki Narodowej
56. Artur Mandaliński, Dyrektor Biblioteki Śląskiej
57. Ewa Mańkowska-Grin, Wydawnictwo EMG
58. Anna Marchewka, krytyczka
59. Piotr Marecki, Wydawnictwo Ha!art
60. Dawid Mateusz, poeta
61. Aleksandra Młynarczyk-Gemza, pisarka
62. Nadia Moroz-Olshanska, Kawiarnio-księgarnia NIĆ, Fundacja Aktywna Integracja, Fundacja Widowisk Masowych
63. Agnieszka Myśliwy, Stowarzyszenie Tłumaczy Literatury
64. Andrzej Nowakowski, prezes TAiWPN Universitas
65. Joanna Olech, krytyczka, członkini Kapituły Nagrody imienia Ferdynanda Wspaniałego
66. Łukasz Orbitowski, pisarz
67. Wojciech Ornat, Austeria
68. Mateusz Pakuła, pisarz i reżyser
69. Patrycja Pałka, Fundacja na rzecz Muzeum Języka Polskiego
70. Mateusz Parkasiewicz, pisarz
71. Edward Pasewicz, pisarz i poeta
72. Tomasz Pindel, tłumacz
73. Anna Piotrowska, Dyrektorka Biura Polskiego PEN Clubu
74. Renata Przybylska, Fundacja na rzecz Muzeum Języka Polskiego
75. Agata Puwalska, poetka
76. Olga Rembielińska, poetka
77. Michał Rusinek, prezes Fundacji im. Wisławy Szymborskiej
78. Bartosz Sadulski, pisarz
79. Barbara Sadurska, pisarka
80. Zuzanna Sala, KONTENT
81. Magda Salik, pisarka i dziennikarka
82. Katarzyna Sarek, tłumaczka
83. Katarzyna Sienkiewicz-Kosik, Powergraph
84. Alan Skóra, poeta
85. Agnieszka Staniszewska-Mól, dyrektorka Biblioteki Kraków
86. Przemysław Suchanecki, poeta
87. Marta Syrwid, krytyczka pisarka
88. Małgorzata Szczurek, Karakter
89. Monika Sznajderman, Wydawnictwo Czarne
90. Wit Szostak, pisarz
91. Magdalena Świerczek-Gryboś, Prezes Zarządu Polskiej Fundacji Fantastyki Naukowej
92. Piotr Tarczyński, pisarz, tłumacz
93. Tomasz Trzaskalik,
94. Artur Wabik,
95. Marcin Wilk, autor książek, publicysta
96. Radosław Wiśniewski, poeta
97. Barbara Woźniak, pisarka
98. Jurij Zawadski, poeta i tłumacz
99. Wojciech Zemek, sekretarz Stanisława Lema
100. Aleksandra Zielińska, pisarka
101. Mateusz Żaboklicki, poeta
102. Jacek Żebrowski, Wydawnictwo papierwdole
103. Jakub Żulczyk, pisarz i scenarzysta