Rok Lema 2021

Podczas wirtualnej konferencji prasowej zaprezentowano hasło promujące setną rocznicę urodzin polskiego pisarza oraz towarzyszącą jej oprawę wizualną. „I’ve seen the future” („Widziałem przyszłość”) to więcej niż chwytliwy slogan – jubileuszowe hasło oddaje trafność futurologicznych przemyśleń Stanisława Lema i odpowiada na pytanie, dlaczego warto go czytać i dzisiaj.

ROK LEMA W POLSCE

Wydarzenia Roku Lema

Wśród planowanych w ramach programu Krakowa Miasta Literatury UNESCO działań znalazły się m.in. Lemowska Szkoła Czytania, panel lemowski na Festiwalu Kultury Żydowskiej, spotkania wokół twórczości Lema na Festiwalu Conrada czy lemowska odsłona listopadowej akcji promującej czytelnictwo Czytaj PL. Rok Lema był także obecny na miejskiej platformie VOD PLAY KRAKÓW – playkrakow.com. Można obejrzeć tam „Pokój” w reżyserii Krzysztofa Jankowskiego. Film, który swoją premierę miał na platformie 5 lutego, powstał na podstawie opowiadania Podróż siódma z Dzienników gwiazdowych Stanisława Lema.

Lem jest jedną z największych ikon kultury polskiej i rozpoznawalną na świecie marką. Miasto Kraków zapowiedziało w związku z tym międzynarodowe wydarzenia lemowskie, a wśród nich współpracę z Instytutem Kultury Polskiej we Lwowie i Forum Wydawców we Lwowie, program organizowany we współpracy z Iowa Miasto Literatury UNESCO, a także międzynarodową konferencję Filozoficzny Lem organizowaną na Uniwersytecie Pedagogicznym w Krakowie.

Obchody stulecia urodzin Lema nie mogły odbyć się bez książek. Wydawca prozy i eseistyki Stanisława Lema, którym od lat niezmiennie jest krakowskie Wydawnictwo Literackie, przygotował premiery, koło których nie sposób było przejść obojętnie. Po publikacji  Summy technologiae, w  Roku Lema pojawiły się kolejne wznowienia książek mistrza prozy science-fiction. Wśród nich znalazły się Bajki Robotów ilustrowane przez Przemka Dębowskiego, odpowiedzialnego za okładki najnowszych wydań prozy Lema w Wydawnictwie Literackim, oraz komiks Podróż 7 Jona J. Mutha na podstawie jednego z opowiadań z Dzienników gwiazdowych.

13 września: urodziny Lema

Entuzjastów nowych technologii, ale też i przedsiębiorców zajmujących się sztuczną inteligencją czy rozszerzoną rzeczywistością oraz technologiami kosmicznymi Instytut Polska Przyszłości im. Stanisława Lema oraz KBF zaprosili na urodziny pisarza do Centrum Kongresowego ICE Kraków na Lem Future Tech Festival – Bomba Megabitowa. Drugim wydarzeniem organizowanym w dniach 12-14 września był  Kongres Futurologiczny, który był inicjatywą Polskiej Fundacji Fantastyki Naukowej. Program wydarzenia, które łączyło w sobie elementy konferencji naukowej, konwentu czy festiwalu, przebiegał w dwóch pasmach tematycznych: Bloku Kultury oraz Bloku Nauki. Do udziału w prelekcjach, panelach dyskusyjnych oraz spotkaniach zaproszeni zostali zarówno naukowcy różnych specjalizacji, szczególnie zajmujący się dziedzinami związanymi z rozwojem technologii przyszłości, jak i twórcy nawiązujący w swojej pracy do fantastyki naukowej – pisarze, literaturoznawcy, graficy, plastycy, a także autorzy i producenci gier.

Kraków wspiera inicjatywy lemowskie

Gra komputerowa, nowe ekranizacje na podstawie twórczości Lema, adaptacje komiksowe, Lem w literaturze dla dzieci, międzynarodowe konferencje naukowe czy instalacje artystyczne i festiwale – to wszystko czekało na nas w Roku Lema. Miasto Kraków postanowiło wesprzeć wydarzenia związane z literackim patronem roku i zapowiedziało program grantowy dla twórców zorientowany na interdyscyplinarne projekty inspirowane myślą i dziełem autora Głosu Pana.

ROK LEMA NA ŚWIECIE

Lem i myślenie o przyszłości jest jednym z filarów programowych Instytutu Adama Mickiewicza. Instytut, którego misją jest budowanie trwałego zainteresowania polską kulturą na świecie, przygotował na ten rok szereg unikatowych projektów artystycznych, które łączą sztukę w tradycyjnym wydaniu z nowoczesnymi technologiami. Jednym z najbardziej spektakularnych projektów realizowanych na świecie była Ocean Solaris – instalacja multimedialna, która dzięki nowej technologii umożliwia interakcję z publicznością poprzez tekst, ruch i dźwięk. Struktura dramaturgiczna Oceanu Solaris zakłada trzy następujące po sobie fazy, z których każda ma za zadanie wprowadzić odbiorcę w różne stany emocjonalne – ciekawości, niepokoju, strachu oraz melancholii – pojawiające się w kontakcie z nieznaną planetą. Instalacja Ocean Solaris została zaprezentowana międzynarodowej publiczności podczas EXPO w Dubaju oraz m.in. na Ars Electronica Festival (Austria).

Projekt Messages to a Post-Human Earth był immersyjnym doświadczeniem w parkach i ogrodach botanicznych w Europie i Azji, łączącym świat rzeczywisty z wirtualnym. Prowadzony opowieścią audio użytkownik z wykorzystaniem technologii rozszerzonej rzeczywistości (AR) odkrywał kolejne warstwy niezwykłej historii, m.in. poprzez odczytywanie informacji zakodowanych w roślinach – tak właśnie widział Lem możliwość przekazania wiadomości do odbiorców w przyszłości.

Projekt Kosmogonik był z kolei adaptacją opowiadania Uranowe uszy, która wykorzystała technologię wirtualnej rzeczywistości (VR). Animacja oparta została na emblematycznych dla Lema ilustracjach Daniela Mroza, którym twórcy nadali współczesny, oryginalny charakter. Widzowie mogli poznać historię z głowy Kosmogonika i wejść w jego wspomnienia w postaci animacji 3D/2D.

Już w 2020 roku rozpoczęła się realizacja projektu The Science of Fiction. Instytut Adama Mickiewicza zamówił utwory u Aleksandra Nowaka i Cezarego Duchnowskiego –uznanych, a przy tym bardzo odmiennych kompozytorów średniego pokolenia – i wspólnie z Klangforum Wien rozstrzygnął konkurs kompozytorski, którego laureatami zostali: Żaneta Rydzewska i Mikołaj Laskowski. Wypracowane w trakcie ich rezydencji kompozytorskich w Wiedniu utwory zostały zaprezentowane publiczności na koncercie rocznicowym Stanisława Lema, który odbył się właśnie w 2021 roku podczas interdyscyplinarnego festiwalu Lema współorganizowanego przez Klangforum Wien i Impuls Tanz. Program wiedeńskiego festiwalu obejmował m.in. produkcję spektaklu tanecznego z choreografią Karola Tymińskiego i Maliki Fankha.

Międzynarodowe projekty Instytutu Adama Mickiewicza uzupełniły także What Next?, czyli polsko-ukraińsko-brytyjska wystawa fotografii poruszająca temat przyszłości człowieka w dynamicznie zmieniającym się świecie oraz trwający od listopada cykl multidyscyplinarnych seminariów Summa Technologiae, których program na 2021 rok zakładał spotkania prowadzone przez Antona Vidokle’a z platformy e-flux/ Nowy Jork oraz Chuza Martíneza z Instytutu Sztuki w Bazylei.

W programie Instytutu Adama Mickiewicza nie zabrakło również projektów wydawniczych. W lutym ukazało się pierwsze wydanie Bajek robotów w języku estońskim. Również w tym roku książka wydana została po litewsku. Premierom towarzyszyła wystawa ilustracji polskich i estońskich twórców, m.in. Dawida Ryskiego, Edgara Bąka, Katarzyny Boguckiej, Małgorzaty Herby, Anne Pikkov, Katrin Ehrlich, Priita Pärna czy Viive Noor.

W STRONĘ PLANETY LEM

Kraków do setnej rocznicy urodzin Stanisława Lema przygotowywał się już od wielu lat, corocznie organizując urodziny pisarza i wspierając lemowskie projekty wydawnicze. Największą inicjatywą, której patronuje autor Wizji lokalnej, jest Planeta Lem. Centrum Literatury i Języka, czyli ośrodek działań i programów literackich realizowanych pod szyldem Kraków Miasto Literatury UNESCO przez KBF we współpracy z wieloma partnerami zewnętrznymi. Centrum stanie przy ul. Na Zjeździe 8, nad Wisłą, w pobliżu licznych muzeów i instytucji kultury (MOCAK, Fabryka Schindlera, Cricoteka, Muzeum Podgórza), i obejmie m.in. zrewitalizowany budynek XIX-wiecznego Składu Solnego. Autorem koncepcji architektoniczno-urbanistycznej Planety Lem jest Pracownia Projektowa JEMS Architekci, czyli twórcy projektów m.in. Międzynarodowego Centrum Kongresowego w Katowicach oraz przebudowy Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu.

Planeta Lem będzie nowoczesną placówką kulturalno-edukacyjną i węzłem dla środowisk kreatywnych. W obiekcie powstanie wystawa stała o komunikacji i języku, która będzie nową, gościnną dla zewnętrznych inicjatyw przestrzenią literackiego Krakowa. Wśród planowanych funkcjonalności nowego obiektu znajda się również nowoczesna mediateka z pracownią multimedialną, czytelnia, księgarniokawiarnia i przestrzeń coworkingowa. Na orbicie Planety Lem znajdzie się przestrzeń zielona służąca rekreacji mieszkańców i dostosowana do wydarzeń plenerowych.

Organizatorami zaprezentowanych wydarzeń Roku Lema będą: Miasto Kraków, KBF – instytucja kultury Miasta Krakowa i operator programu Kraków Miasto Literatury UNESCO, Instytut Adama Mickiewicza, Instytut Polska Przyszłości im. Stanisława Lema, Polska Fundacja Fantastyki Naukowej, Wydawnictwo Literackie i krakowskie instytucje kultury.