Wyzwania dla bibliotek we współczesnym społeczeństwie

Miejscem obrad był Kraków, który otrzymał tytuł Miasta Literatury UNESCO. Magdalena Sroka, zastępca Prezydenta Krakowa ds. Kultury i Promocji Miasta, otwierając seminarium powiedziała, że Kraków wyznacza kierunek rozwoju literatury, która w doskonały sposób pośredniczy między światami czytelników i pisarza.Biblioteka to miejsce kontaktu z wiedzą, kulturą i miejsce życia społecznego – mówił Grzegorz Gauden, dyrektor Instytutu Książki. Dodał również, że Biblioteki stały się tym, czym powinny być, czyli najbardziej demokratycznymi instytucjami. Zawsze podkreślam, że nie ma bardziej demokratycznej instytucji niż biblioteka publiczna, ponieważ bezpłatnie bogaty-biedny, mądry-głupi, chory-zdrowy, otrzymuje ten sam dostęp do kultury, do wiedzy i ma szansę poczucia, że nie jest wykluczony z tego współczesnego świata (…). Osiągnęliśmy wiele, ale przed nami jeszcze więcej. Biblioteki także muszą się zmieniać, bibliotekarze muszą się zmieniać, bo społeczeństwo się zmienia i oczekuje coraz więcej.

Tomasz Makowski, dyrektor Biblioteki Narodowej mówił, że należy wzorować się na placówkach europejskich w których są bardzo dobre biblioteki i jest nieustająco wysoki poziom czytelnictwa (…) nie spada też kupowanie książek. I rzecz najważniejsza tam rośnie kreatywność i innowacyjność. Inwestowanie w czytanie, inwestowanie w biblioteki to inwestycja w naszą przyszłość. Zapewniał również, że biblioteka ma być blisko ludzi, ma być miejscem bezpiecznym, miejscem uczenia się. Aby tak się stało każda placówka ma się otworzyć na użytkownika.

Zdejmijmy firanki z okien bibliotek. Niech nas zobaczą. Niech zobaczą co jest w środku bibliotek. Nie ukrywajmy się, nie wstydźmy się bibliotek. Zachęcajmy. Biblioteki na świecie nie mają firanek. Mają szeroko otwarte drzwi, ogromne okna, zachęcają do wejścia – podkreślił Tomasz Makowski.

Pierwszy prelegent Jens Thorhauge, dyrektor Danish Agency for Libraries and Media, w referacie „Biblioteka: reaktywacja” ukazał tworzenie nowej instytucji w społeczeństwie cyfrowym. Wzorując się na słowach Billa Gatesa „informacja jest w zasięgu kliknięcia” przypomniał, że informacje na tradycyjnym nośniku, jakim jest książka powoli znikają, dlatego warto opracować nowe modele biblioteki. Jednym z nich jest dopasowanie zasobów i potrzeb do lokalnej społeczności.

Kolejny głos zabrał Emmanuel Aziza, zastępca dyrektora Bibliothèque publique d’information (Centre Pompidou), który zaprezentował swoją jednostkę odwiedzaną przez 4,5 tys. użytkowników dziennie. Podzielił się również francuskim przepisem, jak pomóc bibliotekom publicznym przygotować się na wielkie zmiany. Jednym ze składników jest dywersyfikacja oferty bibliotecznej realizowana m.in. przez wypożyczalnie zasobów cyfrowych. Założenie to ma pokazać, że biblioteka mogłaby być bardziej użyteczna i bardziej atrakcyjna dla mieszkańców.

Przedmiotem wystąpień gości z Francji i Danii była także rola bibliotekarza jako mediatora, specjalisty w zakresie informacji, redaktora treści, kreatora danych i innowatora. Klaus-Peter Böttger, dyrektor biblioteki miejskiej w Essen, członek zarządu IFLA i EBLIDA, omówił okres przejściowy dla bibliotek niemieckich. Wskazał także na konwergencję mediów oraz e-usługi oferowane użytkownikom bibliotek. Głównie nakreślając sposoby wypożyczania e-booków. Warto zaznaczyć, że tę formy w 2013 roku wprowadziło ponad 2300 niemieckich bibliotek, oferując dostęp do 190 tys. e-tytułów z oferty 1500 wydawców. Efektem tej usługi było 8 milionów pobrań. Ponadto w swoim wystąpieniu zaprezentował system informacji bibliotecznej w Niemczech oraz projekty i kampanie wspomagające książnice w ich rozwoju.

O bibliotekach na nowo wyobrażonych opowiedział Brian Ashley, dyrektor ds. bibliotek w angielskim Arts Council, dwukrotnie wybrany do National Executive of the Society of Chief Librarians. Wskazał, kto odpowiada za biblioteki w Wielkiej Brytanii oraz określił rolę Arts Council England – krajowej agencji ds. sztuki, muzeów i bibliotek. W wizji biblioteki przyszłości znalazły się trzy czynniki definiujące strategie jej rozwoju:

• kreatywna przestrzeń (zarówno fizyczna, jak i wirtualna),
• wybór wartościowych książek i zbiorów cyfrowych,
• dostęp do fachowej wiedzy, dobrze przygotowanego i przyjaznego personelu.

Faktem popierającym te założenia są dane statystyczne, gdyż w Wielkiej Brytanii co sekundę 24 osoby przychodzą do biblioteki i wypożyczają 17 książek. Istotną kwestią jest także budżet jednostek finansujących biblioteki. Ich utrzymanie kosztuje 5 pensów na osobę tygodniowo, a 2 euro na osobę na rok. Biblioteki mogą się zmieniać tylko wtedy, gdy będą tworzyć centra społeczności, wdrażać nowe technologie cyfrowe i media, opracowywać nowe modele biznesowe (jako nowe źródła dochodu), wspierać i kształcić bibliotekarzy.

Zakończeniem dnia była debata z udziałem wszystkich zagranicznych prelegentów, dyrektora Biblioteki Narodowej oraz dwóch przedstawicieli Instytutu Książki – Grzegorza Gaudena i Elżbiety Kalinowskiej.

Biblioteka Nowa to cykl ogólnopolskich konferencji organizowanych przez Instytut Książki. Ich celem jest wypracowanie założeń i kierunku rozwoju polskich bibliotek publicznych na najbliższe lata. Następne 5 spotkań odbędzie się w innych miastach (Warszawa, Wrocław), a ich realizacja potrwa do 2017 roku. Podczas seminariów zaprezentowane zostaną tematy odnoszące się do nowych koncepcji bibliotek, nowej architektury, nowej oferty oraz nowego bibliotekarza.