Kwartał Kultury

Część I – oprowadzanie po obiekcie (15.00-16.00) 

W oprowadzaniu po obiekcie dawnej II Kliniki Chorób Wewnętrznych, który w przyszłości ma zostać przekształcony w Dom Literatury, wzięło udział ok. 60 osób reprezentujących szeroki przekrój krakowskich środowisk literackich. Uczestnicy zostali podzieleni na dwie grupy, które przeszły przez wszystkie kondygnacje budynku od przyziemi po poddasze.

Część II – (16.00-18.30) 

W następującej po oprowadzaniu części warsztatowej wzięło udział 36 osób, w tym:

• Przedstawiciele środowisk twórców: Stowarzyszenie Pisarzy Polskich, Fundacja Kontent, Otwarta Pracownia, Kultura w Pracy,
• Przedstawiciele środowisk krytyki literackiej: Wydział Polonistyki UJ,
• Przedstawiciele literackich NGO: Fundacja Tygodnika Powszechnego, Fundacja Burza Mózgów, Fundacja Muzeum Komiksu, Fundacja Promocji Kultury „Urwany Film”,
• Przedstawiciele instytucji prowadzących działalność około-literacką: Biblioteka Kraków, Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Krakowie, Goethe-Institut Krakau,
• Przedstawiciele środowisk językoznawczych (Fundacja na rzecz Muzeum Języka Polskiego), drukarskich (Pracownia Edukacji Historycznej), medycznych (Katedra Historii Medycyny UJ),
• Przedstawiciele Wydziału Kultury UMK oraz Małopolskiego Instytutu Kultury jako partnera w procesie inwestycyjnym dla Kwartału Kultury.

Warsztaty poprzedziła prezentacja Kwartału Kultury i wprowadzenie Caroliny Pietyry – Dyrektorki KBF. W prezentacji zwróciła ona uwagę na protopijne podejście do budowania docelowego charakteru dzielnicy Wesoła jako dzielnicy kreatywno-kulturalnej oraz laboratorium innowacji miejskich. Poinformowała zebranych, że proces partycypacyjny dla Kwartału Kultury, jaki potrwa od lutego do czerwca 2025 r. został podzielony na przynajmniej trzy warsztaty, konsultacje z mieszkańcami oraz konsultacje ze środowiskiem. Spotkanie, którego przedmiotem jest niniejsza notatka było pierwszym etapem procesu.

Dyr. Pietyra określiła jako cel spotkania zdefiniowanie i zidentyfikowanie priorytetów w programie Kraków Miasto Literatury UNESCO na najbliższe lata. Działanie to pozwoli z jednej strony na zapewnienie wkładu do projektu aktualizacji obecnie obowiązującej uchwały Rady Miasta Krakowa z 2016 roku, a z drugiej umożliwi osadzenie potrzeb środowisk literackich Krakowa w zakresie przyszłej przestrzeni Domu Literatury na szerokim, strategicznym tle.

Dalsze prace zostały podzielone na stoliki tematyczne odpowiadające obszarom strategicznym programu KMLU. Dyskusje w stolikach poprowadziły przedstawicielki Zespołu Literackiego KBF.

Najważniejsze wnioski z dyskusji w stolikach

W zakresie programu KMLU:

• Wzmocnienie znaczenia poziomych, partnerskich relacji i współpracy w kontekście wydarzeń literackich – zwłaszcza festiwali oraz jeszcze ściślejszej komunikacji między instytucjami a sferą pozarządową. Potrzeba jeszcze większego docenienia oraz wykorzystania zasobów instytucji partnerskich; współpraca pomiędzy podmiotami organizującymi wydarzenia, np. przy „wypożyczaniu autorów”,
• Komplementarne wobec siebie potrzeby stworzenia stałego miejsca dla literatury przy jednoczesnym dążeniu do dalszej decentralizacji pola literackiego, wyjścia z działaniami do dzielnic,
• Strategiczna potrzeba wzmocnienia partnerstwa sektorowego pomiędzy obszarami kultury a edukacji,
• Potrzeba poszerzenia tematycznego wydarzeń literackich i dalszego wdrażania interdyscyplinarnego podejścia łączącego literaturę z innymi sztukami (festiwale i wydarzenia gatunkowe, np. dotyczące fantastyki, tworzenia zinów),
• Potrzeba większej ilości „zwykłych, prostych pomysłów promujących spędzanie czasu z literaturą” – upowszechnianie czytelnictwa jako części codzienności,
• Potrzeba przeniesienia akcentu z nagród na programy stypendialne w strategii wspierania środowiska twórców. Dalszy rozwój Nagrody KMLU jako projektu łączącego walory obu tych narzędzi wsparcia,
• Wzmocnienie narzędzi bezpośredniego mecenatu miasta nad księgarniami. Potrzeba jeszcze bardziej efektywnego komunikowania roli kameralnych księgarń poza grupami aktywnymi czytelniczo (np. poprzez influencerów czy osobę Prezydenta miasta),
• Potrzeba wzmocnienia programów wspierających rozwój i integrację branży (w tym wydawniczej czy księgarskiej),
• Potrzeba nowych form prezentowania i popularyzowania literackiego dziedzictwa Krakowa w przestrzeni miejskiej,
• Potrzeba jeszcze większego zaangażowania przedstawicieli środowisk literackich we współpracę międzynarodową prowadzoną przez instytucje literackie, a także jeszcze częstszego angażowania instytutów i organizacji zagranicznych w działania literackie.

W zakresie przestrzeni przyszłego Domu Literatury:

• Potrzeba stworzenia inkluzywnej przestrzeni pełniącej funkcję inkubatora oraz siedziby dla organizacji pozarządowych, podmiotów literackich oraz różnorodnych inicjatyw kulturalnych – przyjaznego środowiska dla rozwoju pola literackiego w Krakowie, oddziałującego na miasto i region, a także przestrzeni networkingu literackiego,
• Potrzeba stworzenia zaplecza logistyczno-produkcyjnego dla istniejących, oddolnych inicjatyw: interdyscyplinarnej, modułowej przestrzeni obejmującej np. sale spotkań, przynajmniej dwie niezależne sale warsztatowe, przestrzeń wystawienniczą (jako przykłady zostały podane m.in. siedziba Instytutu Kultury Miejskiej – Kunszt Wodny w Gdańsku czy Dom Literatury w Berlinie),
• Potrzeba stworzenia huba logistyczno-magazynowego wspierającego pracę wydawców, bibliotekarzy, księgarzy i innych organizacji pola literackiego,
• Potrzeba stworzenia edukacyjnych pracowni rzemieślniczych popularyzujących wiedzę o procesie powstawania książki (introligatornia, pracownia drzeworytu, litografii i in.)
• Potrzeba stworzenia przestrzeni dla spokojnej pracy twórczej,
• Potrzeba stworzenia księgarnio-kawiarni lub klubokawiarni w przyjaznym społecznie modelu (miejsce, gdzie można czytać książki),
• Potrzeba stworzenia przestrzeni na wystawy czasowe przybliżające literackie dziedzictwo Krakowa i regionu, zjawiska języka i in.,
• Potrzeba podkreślenia medycznej historii dzielnicy i dziedzictwa budynku,
• Potrzeba stworzenia przyjaznej, rekreacyjnej przestrzeni wokół budynku („łąka czytania”), co podąża za wnioskami z prototypowania przestrzeni Wesołej jako miejsca wytchnienia, regeneracji i wypoczynku.

Nazwa „Dom Literatury”

Wśród zdecydowanej większości uczestników warsztatów panował konsensus w użyciu roboczej nazwy Domu Literatury jako formuły rozpropagowanej już w Polsce (Wrocław, Łódź, Gdańsk), od lat funkcjonującej na świecie, przede wszystkim w krajach niemieckojęzycznych, a w kontekście Krakowa po raz pierwszy użytej w 2013 roku na Festiwalu Conrada podczas dyskusji „Domy dla literatury”. Obecni na sali pojedynczy przedstawiciele środowisk językoznawczych poddali jednocześnie propozycję rozważenia alternatywnej, bardziej pojemnej nazwy dla centrum (np. Dom Humanistyki). Dyskusję na temat nazwy przyszłego centrum literackiego Krakowa w oparciu o zdiagnozowane potrzeby będzie można kontynuować na kolejnych warsztatach w ramach procesu partycypacyjnego.

Fot. Alicja Rzepa