Przystań, klasyka! O Hannie Mortkowicz-Olczakowej

Spotkanie: 17 sierpnia (sobota), godz. 16.00

Metaforma Cafe, ul. Powiśle 11

Gość: Katarzyna Zimmerer

Prowadzenie: Marcin Wilk

Nietuzinkowa postać i równie nietuzinkowa rodzina – 17 sierpnia zapraszamy na kolejne spotkanie z cyklu „Przystań, klasyka!” przy kiermaszu Bukiniści nad Wisłą. Po Zuzannie Ginczance, Kornelu Filipowiczu i Januszu Meissnerze tym razem weźmiemy pod lupę życie i książki Hanny Mortkowicz-Olczakowej. Gościem prowadzącego cały cykl Marcina Wilka będzie Katarzyna Zimmerer – wnuczka bohaterki spotkania.

Hanna Mortkowicz-Olczakowa urodziła się w 1905 roku w Warszawie w zasymilowanej rodzinie żydowskiej. Jej ojcem był Jakub Mortkowicz, wzięty warszawski księgarz i wydawca, współzałożyciel sieci kolportażu prasy „Ruch”, który w okresie zaborów prowadził szeroko zakrojoną akcję przemytu polskich książek m.in. z bardziej liberalnej Galicji. Oficyna Mortkowicza przysłużyła się znacząco kulturze polskiej, aktywnie promując twórczość najwybitniejszych międzywojennych poetów, wspierając przekłady literatury polskiej na języki obce oraz obejmując opieką i stypendiami twórców i twórczynie (m.in. Marię Dąbrowską). Matka Hanny, Janina Mortkowiczowa z domu Horwitz, tłumaczka i autorka utworów dla dzieci i młodzieży, była m.in. autorką tłumaczeń Chłopców z Placu Broni (zawdzięczamy jej też polski tytuł książki, który w dosłownym przekładzie brzmiałby „Chłopcy z ulicy Pawła”), serii o doktorze Dolittle czy powieści Cudowna podróż Selmy Lagerlöf. Jak napisał Andrzej Wajda, Mortkowicz-Olczakowa wzrastała w inteligenckim środowisku „pracowitych pozytywistów, którzy za swoje główne zadanie uznali służbę narodowi”.

Przez większość wojny skutecznie ukrywała się wraz z matką po tzw. aryjskiej stronie, po upadku Powstania Warszawskiego i obozie przejściowym w Pruszkowie znalazła się na wsi pod Bochnią. W 1945 roku zamieszkała w Krakowie, gdzie studiowała m.in. malarstwo na Akademii Sztuk Pięknych.

Pierwszy tom wierszy Hanny Mortkowicz-Olczakowej pn. Jarzębiny ukazał się już w 1924 roku w oficynie ojca. Zasłynęła jako autorka utworów dla najmłodszych – piękne, ilustrowane przez nią osobiście wiersze dla dzieci Dzień Krysi, Dzień Jędrusia czy książeczkę Pawełek w ogrodzie zoologicznym można śmiało zaliczyć do klasyki polskiej literatury dziecięcej. Wszechstronnie uzdolniona pisarsko, była również autorką powieści i opowiadań dla dorosłych (np. Światłocienie czy tom Spadek i inne opowiadania). Pisała też m.in. o oblężonej Warszawie, rzeczywistości powojennego Krakowa i powstającej Nowej Hucie.

W okresie powojennym była jednak Mortkowicz-Olczakowa znana przede wszystkim jako świetna biografistka, czerpiąca dogłębnie i obficie zarówno ze źródeł historycznych, jak i doświadczeń osobistych znajomości i przyjaźni. Powstałe wówczas teksty o Januszu Korczaku (pierwsze wydanie – 1956, tłumaczenia na języki obce), Piotrze Michałowskim czy Stefanie Żeromskim kształtowały przez lata szeroką wiedzę na temat tych postaci.

Za swoją twórczość uhonorowana została Nagrodą Literacką Miasta Krakowa oraz Krzyżem Kawalerskim i Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarła w 1968 roku w Krakowie, została pochowana na cmentarzu Rakowickim.

Córką Mortkowicz-Olczakowej jest Joanna Olczak-Ronikier – współzałożycielka kabaretu Piwnica pod Baranami, autorka głośnej, wyróżnionej Nagrodą Literacką Nike książki W ogrodzie pamięci (2001) o losach własnej rodziny. Gościem spotkania będzie natomiast wnuczka naszej bohaterki, Katarzyna Zimmerer.

Katarzyna Zimmerer (ur. 1961 w Krakowie) – pisarka, tłumaczka, publicystka, córka Ludwiga Zimmerera i Joanny Olczak-Ronikier. Współpracowała z „Tygodnikiem Powszechnym”, miesięcznikiem „Zwierciadło”, Radiem Kraków i krakowską telewizją. Współautorka wystaw czasowych Świat przed katastrofą, Okupanci. Niemcy w Krakowie 1939-1945 i wystawy stałej Kraków, czas okupacji 1939-1945 oraz towarzyszących wystawom katalogów. Autorka książki Zamordowany świat. Losy Żydów w Krakowie 1939-1945, za którą w czerwcu 2004 roku uhonorowana została nagrodą Krakowska Książka Miesiąca, a w roku 2006 nagrodą Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek w kategorii esej. W 20016 wydała Kronikę zamordowanego świata. Żydzi w Krakowie w czasie okupacji niemieckiej, wyróżnioną nagrodą im. Arthura Kronthala przyznawaną przez niemiecko-polską Komisję Historii Niemców w Polsce. Czasem pisze też dla dzieci – Deszcz, Plotka, Zwyczajny dzień. Mieszka w Krakowie.

Marcin Wilk (ur. 1978) – dziennikarz, kurator programów literackich. Publikował na łamach m.in. „Polityki”, „Tygodnika Powszechnego”, „Przekroju”, „Czasu Kultury”, „Dekady Literackiej”, „Ha!artu”, „Radaru” i „Lampy”. Współpracował z Radiem Kraków. Przez kilka lat redagował kolumnę książkową w „Dzienniku Polskim”. Stały współpracownik miesięcznika „Znak”. Autor m.in. książek biograficznych o Annie Jantar (Tyle słońca. Anna Jantar. Biografia) i Irenie Kwiatkowskiej (Kwiatkowska. Żarty się skończyły). W czerwcu 2019 r. ukazała się jego książka o ostatnich dniach przed II Wojną Światową w Polsce (Pokój z widokiem. Lato 1939). Prowadzi blog książkowy „Wyliczanka” – www.wyliczanka.eu.

Przystań, klasyka! I Bukiniści nad Wisłą

Popularna mądrość ludowa głosi, że człowiek wykorzystuje ledwie 10% możliwości swojego mózgu. I choć coraz więcej wskazuje na to, że wcale nie jest tak źle, nasze nawyki czytelnicze pozostają zaskakująco konserwatywne: życie nowości książkowej kończy się po trzech miesiącach, w kanonach szkolnych wciąż figuruje zestaw tych samych dobrze znanych nazwisk, a wznowienia klasyki pozostają rzadkie i ograniczają się do autorów i autorek już wcześniej kojarzonych i czytanych.

Podczas plenerowego cyklu „Przystań, klasyka!”, realizowanego od maja do września przed kawiarnią Metaforma u stóp Wawelu zaglądamy głęboko do literackiej studni, jaką są dzieje pierwszego polskiego Miasta Literatury UNESCO. Co miesiąc – od maja do września – wyciągamy z niebytu (lub pozornego bytu) sylwetki pisarzy i pisarek „mniejszych”, pomijanych w zestawieniach, niepasujących do utartych narracji o historii literatury lub dopiero niedawno jej przywracanych. Zuzanna Ginczanka, Kornel Filipowicz, Janusz Meissner, Hanna Mortkowicz-Olczakowa, Tadeusz Peiper – ile tracimy, nie trzymając ich książek na domowych półkach? Cykl prowadzi Marcin Wilk, który zaprasza do rozmowy badaczy i badaczki twórczości, krewnych i krewne bohaterów i bohaterek spotkań.

Cykl „Przystań, klasyka!” towarzyszy drugiej edycji wiosenno-letniego kiermaszu Bukiniści nad Wisłą, jaki odbywa się w weekendy od 4 maja do 29 września na tarasie pawilonu Powiśle 11.

Przystań, klasyka! Program:

18 maja, godz. 16.00 – Zuzanna Ginczanka. Goście specjalni: Sarmen Beglarian i Sylwia Szymaniak

15 czerwca, godz. 16.00 – Kornel Filipowicz. Gość specjalny: Justyna Sobolewska

13 lipca, godz. 16.00 – Janusz Meissner. Gość specjalny: Jakub Meissner

17 sierpnia, godz. 16.00 – Hanna Mortkowicz-Olczakowa. Gość specjalny: Katarzyna Zimmerer

14 września, godz. 16.00 – Tadeusz Peiper. Gość specjalny: Michalina Kmiecik

Organizatorzy: Krakowskie Biuro Festiwalowe – operator programu Kraków Miasto Literatury UNESCO, Stowarzyszenie Pełna Kultura

Facebook: Bukiniści nad Wisłą