17. edycja Polskiej Nagrody im. Sérgio Vieira de Mello

W październiku 2020 roku na posiedzeniu Kapituły Polskiej Nagrody im. Sérgio Vieira de Mello, Wysokiego Komisarza NZ ds. Praw Człowieka, wyłoniono Laureatów tegorocznej edycji Nagrody.

W pracach Kapituły udział wzięli przedstawiciele: Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej, Ambasadora Federacyjnej Republiki Brazylii, Ambasadora Królestwa Szwecji w Polsce, Wysokiego Komisarza NZ ds. Uchodźców, Ministerstw Spraw Zagranicznych, Rzecznika Praw Obywatelskich, Prezydenta Miasta Krakowa, Konsula Generalnego Stanów Zjednoczonych w Krakowie, Wydawnictwa ZNAK, Fundatorów i Inicjatorów Nagrody oraz Przewodniczący Zarządu i Dyrektor Stowarzyszenia Willa Decjusza.

W tym roku do Nagrody zgłoszono ponad trzydzieści kandydatur. Wśród nominowanych znalazły się osoby i organizacje z różnych stron świata m.in. z Polski, Słowacji, Białorusi, Somalii, Libanu, Iraku i Syrii, działające na rzecz praw człowieka oraz dialogu religii i kultur.

Decyzją Kapituły, Polską Nagrodę im. Sérgio Vieira de Mello w 2020 r. otrzymują:

• w kategorii „Osoba”: Hussein Koro Ibrahim Alqaidi (Irak)
• w kategorii „Organizacja pozarządowa”: Centrum Obrony Praw Człowieka „Wiasna” (Białoruś)
• Nagroda Honorowa: Marian Turski (Polska).

Laureaci otrzymają statuetkę autorstwa Andrzeja Renesa, pamiątkowy dyplom oraz nagrodę finansową ufundowaną przez Sponsora – Grupę ZUE SA. 

Uroczysta ceremonia wręczenia Nagrody odbędzie się 10 grudnia 2020 r. o godz. 16.00 podczas Gali online transmitowanej na kanale Facebook Stowarzyszenia Willa Decjusza oraz za pośrednictwem platformy Zoom (Meeting ID: 944 4694 0797, Passcode: 150950)

Bezpośrednio po Gali odbędzie się dyskusja panelowa: „Siła dobra: rola międzynarodowej solidarności w sytuacjach naruszeń praw człowieka”, organizowana we współpracy z Fundacją New Diplomacy.

W debacie udział wezmą tegoroczni laureaci Nagrody – Ales Bialiatski, Prezes Centrum Obrony Praw Człowieka „Wiasna” oraz Marian Turski, przewodniczący Rady Muzeum Historii Żydów Polskich, a także Anna Sevortian, dyrektor wykonawcza, EU-Russia Civil Society Forum/była dyrektor Human Rights Watch i Jan Piekło, Prezes Stowarzyszenia Willa Decjusza, były ambasador Polski na Ukrainie. Debatę poprowadzi Jeff Lovitt, przewodniczący New Diplomacy.

Honorowy patronat nad Polską Nagrodą im. Sérgio Vieira de Mello, Wysokiego Komisarza NZ ds. Praw Człowieka, objęli:

• Ambasador Federacyjnej Republiki Brazylii w Polsce
• Ambasador Królestwa Szwecji w Polsce
• Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych do spraw Uchodźców

LAUREACI

Hussein Alqaidi jest Kurdem-jezydą. Urodził się w 1970 roku w Duhoku, w irackim Kurdystanie. Ukończył studia z języka i literatury kurdyjskiej na uniwersytecie Salahaddin w Erbilu. Od czasów studenckich aktywnie angażował się w działalność organizacji pozarządowych i charytatywnych. Pracował m.in. we francuskiej organizacji Farmaceuci Bez Granic (Pharmaciens sans Frontiéres) i w irackim Caritas. Hussein Alqaidi ze wsparciem Rządu Regionalnego Kurdystanu w 2014 roku po zajęciu jezydzkich ziem przez ISIS organizował działania mające na celu odnajdywanie zaginionych, uwalnianie ich i pomoc w powrocie do normalnego życia oraz przezwyciężenia traumy. W sierpniu 2014 został szefem „Biura Ratowania Porwanych Jezydów” (Office of Rescuing Kidnapped Yazidis) i kieruje nim do dziś. Jednocześnie Hussein Alqaidi działa też w lokalnej, kurdyjskiej organizacji „Dimdim Humanitarian Relief Foundation”. Zajmuje się ona dokumentacją losów uratowanych z rąk ISIS, wspiera ich materialnie i pomaga wrócić do normalnego życia. Hussein Alqaidi podróżuje po całym świecie, aby szukać wsparcia dla jezydów, zaświadczać o tym, co wydarzyło się w Szingal w 2014 roku, przekonywać społeczność międzynarodową do powszechnego uznania tej zbrodni za ludobójstwo i do pociągnięcia sprawców do odpowiedzialności. Hussein Alqaidi i Biuro Ratowania Porwanych Jezydów współpracuje też z Biurem Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do Spraw Uchodźców (UNHCR), Międzynarodową Organizacją do spraw Migracji (IOM) oraz Misją Pomocy Narodów Zjednoczonych dla Iraku (UNAMI). Biuro współpracuje też z innymi jezydzkimi organizacjami międzynarodowymi. Hussein Alqaidi współpracuje z powołanym w 2017 roku przez Radę Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych zespołem śledczym do spraw badania zbrodni ISIS, jak również z Pramilą Patten, Specjalnym Pełnomocnikiem Sekretarza Generalnego ONZ ds. przemocy seksualnej w konfliktach (Special Representative of the Secretary-General on Sexual Violence in Conflict).

Centrum Obrony Praw Człowieka „Wiasna” to ogólnonarodowa pozarządowa organizacja praw człowieka powstała na Białorusi w 1996 roku na fali pierwszych protestów przeciwko reżimowi Łukaszenki z siedzibą w Mińsku i oddziałami w większości białoruskich miast. W 2003 roku, Wiosnę bezprawnie zdelegalizowano za rolę, którą organizacja odegrała jako obserwator wyborów prezydenckich w 2001 r. Kontynuuje działania mimo szykan i jest obecnie największym stowarzyszeniem wspierającym prawa człowieka na Białorusi.

Priorytetami centrum są wsparcie prawne dla ofiar pogwałcenia praw człowieka, obserwowanie wyborów, edukacja i budowanie świadomości praw człowieka, oraz kampanie na rzecz zniesienia kary śmierci oraz monitorowanie więzień.

Wiosnę często dotykały organizowane przez rząd represje za odważne działania pozwalające wydobyć na światło dzienne przypadki pogwałcenia praw człowieka przez reżim Łukaszenki. Wielu członków Wiasny zaaresztowano a następnie skazano w pokazowych procesach. W 2011 roku, na podstawie spreparowanych zarzutów, skazano jej lidera Alesia Bialiatskiego na trzy lata więzienia. We wrześniu 2020 roku, zaaresztowano Marfę Rabkową, aktywistkę stojącą na czele ochotników Wiosny – podobne przypadki liczono w setkach. W październiku 2020 roku, Andrejowi Chapiukowi, jednemu z ochotników Wiosny, postawiono zarzuty kryminalne. Licząc się nawet z wysokim poziomem ryzyka, do Wiosny dołączyły setki nowych ochotników.

Po sfałszowanych wyborach prezydenckich w sierpniu 2020 roku, Wiosna była jedną z najważniejszych krajowych grup zajmujących się prawami człowieka, które skupiły się na dokumentacji pokłosia stanu określonego jako najgorszy kryzys praw człowieka w historii Białorusi. W ciągu zaledwie trzech miesięcy, aktywiści Wiosny wspomogli tysiące ludzi; swoją działalność na rzecz rządów prawa oraz podstawowych praw i wolności będą prowadzić nadal, pomimo wszelkich przeszkód.

Marian Turski – urodził się 26 czerwca 1926 r. w Druskiennikach. Był więźniem obozów koncentracyjnych Auschwitz i Buchenwald. W marcu 1965 uczestniczył w zorganizowanym przez Martina Luthera Kinga marszu przeciwko segregacji rasowej na południu USA z Selmy do Montgomery. Jest historykiem, kierownikiem działu historycznego tygodnika „Polityka”, przewodniczącym Stowarzyszenia Żydowskiego Instytutu Historycznego, jednej z najstarszych organizacji społecznych działających w Polsce na rzecz upamiętnienia historii i kultury Żydów. Aktywnie działa jako przewodniczący Rady Muzeum Historii Żydów Polskich, a także jest członkiem Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej. Został odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Zasługi I Klasy Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec za zasługi na rzecz stosunków polsko-niemieckich. Jest również członkiem Rady Społecznej działającej przy Rzeczniku Praw Obywatelskich. W 2015 roku został odznaczony Odznaką Honorową RPO. W 2018 roku otrzymał honorowe obywatelstwo Miasta Stołecznego Warszawy. Swoją działalnością przyczynia się aktywnie do zachowania wiedzy o zbrodniach i ofiarach nazizmu, będącej ostrzeżeniem dla przyszłych pokoleń przed popełnianiem zbrodni na tle rasowym czy religijnym, przed wykluczaniem mniejszości i uwrażliwianiem na akty i mowę nienawiści.

O nagrodzie

Ustanowiona w 2003 przez Stowarzyszenie Willa Decjusza, Polska Nagroda im. Sérgio Vieira de Mello, Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka (2002-2003) przyznawana jest osobom i organizacjom pozarządowym za ich działania na rzecz ochrony i promocji praw człowieka oraz pokojowego współistnienia i współdziałania społeczeństw, religii i kultur. Wśród dotychczasowych laureatów Nagrody znaleźli się m.in. Tadeusz Mazowiecki (Polska), Alaksandr Milinkiewicz (Białoruś), Krystyna Pryjomko-Serafin (Wielka Brytania), Leyla Ynus (Azerbejdżan), Pietro Bartolo (Włochy), Basil Kerski (Polska), czy Tamila Tasheva (Ukraina). Wśród uhonorowanych Nagrodą im. Sérgio Vieira de Mello znalazły się takie instytucje jak: Helsińska Fundacja Praw Człowieka (Polska), Stowarzyszenie Memoriał (Federacja Rosyjska), Centrum Pomocy Prawnej im. Haliny Nieć (Polska), Fundacja przeciwko Handlowi Ludźmi i Niewolnictwu (Polska), Międzyreligijna Rada Albanii (Albania), Centrum Dialogu Międzyetnicznego i Tolerancji „Amalipe” (Bułgaria).

Sérgio Vieira de Mello (1948-2003) – dyplomata brazylijski. Władał biegle sześcioma językami. Obronił dwa doktoraty z nauk humanistycznych na Sorbonie. Na przestrzeni kilkudziesięciu lat pracy w ONZ  piastował szereg  urzędów, m.in.: Specjalnego Przedstawiciela Sekretarza Generalnego ONZ w Kosowie, Administratora Narodów Zjednoczonych dla Timoru Wschodniego, urząd Wysokiego Komisarza ONZ ds. Praw Człowieka (2002-2003) oraz urząd Specjalnego Wysłannika Sekretarza Generalnego ONZ ds. Iraku. Podczas pełnienia tej funkcji zginął 19 sierpnia 2003 w zamachu bombowym na siedzibę placówki ONZ w Bagdadzie. Całe swoje życie działał na rzecz ochrony wolności i praw człowieka, dialogu międzykulturowego, walki z terroryzmem i kryzysem uchodźczym oraz przestrzegania prawa międzynarodowego.